Al twee jaar balanceert de economie van Regio Zwolle, net als landelijk, iets boven de nullijn. Het groeimodel dat ons welvaart heeft gebracht loopt tegen zijn grenzen aan. Klimaat en milieu staan onder druk en in de economie is op vele vlakken sprake van schaarste. Gebrek aan onder andere fysieke ruimte, krapte op het elektriciteitsnet en bovenal gebrek aan personeel. Deze omstandigheden hebben gevolgen voor het toekomstig verdienvermogenen stelt de regio voor uitdagingen.
Dit en meer komt naar voren uit de Regio Zwolle Monitor 2024. Het rapport beschrijft jaarlijks de stand en ontwikkeling van de economie en samenleving in Regio Zwolle, het regionale samenwerkingsverband van 22gemeenten, 4 provincies, onderwijsinstellingen, werkgevers- en werknemersverenigingen en maatschappelijke partners. De monitor werd vandaag gepresenteerd tijdens het Regio Zwolle Congres in theater De Spiegel in Zwolle. Het rapport is een initiatief van Economic Board Regio Zwolle. De leiding van het onderzoek is in handen van Friso de Vor, senior onderzoeker regionale economie, bij het kenniscentrum Technologie van hogeschool Windesheim.
Nauwelijks economische groei, arbeidsproductiviteit blijft achter
Na een periode van snel en fors economisch herstel van de coronapandemie heeft de economie van Regio Zwolle in de jaren 2023 en 2024 een pas op de plaats gemaakt; de economische groeicijfers vallen beduidend lager uit dan in de jaren ervoor. In beide jaren is het bruto regionaal product (brp) met 0,4 procent gegroeid, terwijl er in 2022 nog sprake was van een groei van 3,6 procent. De regionale groeicijfers wijken nauwelijks af van de landelijke cijfers. Tegelijkertijd is te zien dat de werkgelegenheid een recordniveau bereikte. Halverwege 2023 waren431.220 personen werkzaam in RegioZwolle; ruim 11.000 meer dan een jaar eerder. Bovendien bleef de werkloosheid met 3,0 procent historisch laag.
Op de lange termijn moet de groei van de economie vooral komen van een hogere productiviteit per werkende. Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw is een vertragende groei kenmerkend voor de arbeidsproductiviteit. “De huidige en toekomstige krapte op de arbeidsmarkt vraagt in toenemende mate om manieren om de arbeidsproductiviteit te verhogen, wat met name geldt voor Regio Zwolle”, waarschuwt Friso de Vor. Het niveau van de arbeidsproductiviteit in Regio Zwolle ligt structureel onder het landelijk gemiddelde en is bovendien de afgelopen jaren iets minder hard gegroeid dan landelijk. Tussen 2011 tot en met 2022 was er sprake van een gemiddelde jaarlijkse groei van respectievelijk 0,3 en 0,4 procent. In Regio Zwolle wordt dus geproduceerd met een relatief hoge arbeidsinzet in verhouding tot de gegenereerde toegevoegde waarde. Dat geldt voor vrijwel alle sectoren.
Gebrek aan personeel
Het blijft voor werkgevers in de meeste sectoren lastig om voldoende geschikt personeel te vinden. Dit ondanks het feit dat de economie is afgekoeld en het aantal openstaande vacatures licht is gedaald. De regionale arbeidsmarkt is nog steeds bovengemiddeld krap. “Maar voor werkzoekenden betekent de zeer krappe arbeidsmarkt dat zij doorgaans de keuze hebben uit meerdere banen”, stelt De Vor. “Zo blijkt dat halverwege 2024 een werkzoekende in Regio Zwolle gemiddeld vijfbanen voor het uitkiezen had. Landelijk gezien had elke werkzoekende de keuze uitgemiddeld vier vacatures.”
Dat ondanks een afkoelende economie de arbeidsmarkt zeer krap is gebleven, daarin zien we vooral de gevolgen van de toenemende vergrijzing en ontgroening terug. Op den duur zullen steeds minder mensen als arbeidskracht beschikbaar zijn. Minder jongeren stromen in op de arbeidsmarkt, terwijl meer ouderen de arbeidsmarkt verlaten. De vergrijzing zorgt in veel sectoren voor een grote vervangingsvraag. Eind 2023 was ruim 11 procent van alle werknemers in Regio Zwolle 60 jaar of ouder. Veel van hen verlaten de komende jaren de arbeidsmarkt. De vergrijzing in Regio Zwolle slaat het hardst toe in de sector Vervoer en opslag. In deze sector is reeds 18 procent van de werknemers 60 jaar of ouder. Maar ook in de sectoren Openbaar bestuur (16 procent) en Industrie (14procent) is sprake van relatief veel oudere werknemers.
Druk op ruimte
In augustus 2024 bereikte Nederland 18 miljoen inwoners. En Regio Zwolle is inmiddels doorgegroeid naar ruim 807.000 inwoners. De gestage groei van de bevolking betekent een toenemende druk op de ruimte. Dit wordt versterkt door de steeds kleinere huishoudens en grotere woningen. Tegelijkertijd zijn er allerlei opgaven die ruimte vragen, zoals de energietransitie, natuurontwikkeling, woningbouw en maatregelen rondom klimaatadaptie. Ook verschillende economische sectoren en de overgang naar een circulaire economieleggen een toenemende claim op de ruimte.
Als één van de regio’s in de ring direct rondom de Randstad komt Regio Zwolle al snel in beeld als locatie waar nog ruimte ‘beschikbaar’ is. De in de afgelopen jarendoorgemaakte ontwikkeling van de regio komt dan ook deels voort uit de overloop van economische groei uit de Randstad die daar tegen ruimtelijke grenzen aanloopt. Maar ook hier geldt: ruimte is niet oneindig. Dit vraagt om weloverwogen keuzes en integrale oplossingen, waarbij goede regionale samenwerking en afstemming essentieel zijn. De Vor: “Eén van de urgente opgaves is de woningbouwopgave, die een forse claim legt op de ruimte. “Afgelopen jaarzijn er 3.000 nieuwe woningen gerealiseerd. Regio Zwolle wil uiteindelijk circa 50.000 nieuwe woningen bouwen tot 2040, wat ook een toename aan voorzieningen als scholen, zorg, winkels, cultuur en recreatie met zich mee zal moetenbrengen. Dan is het de kunst om het juiste type woningen te bouwen op de juiste plekken in de regio en voor de juiste doelgroepen”.
Brede welvaart
In de monitor wordt geconcludeerd dat de traditionele groeirecepten uit het verleden toe zijn aan revisie. Brede welvaart speelt daarbij een steeds prominentere rol. Simpelweg betekent brede welvaart dat de kwaliteit van leven voor iedereen beter wordt. Niet alleen omdat hij of zij meer verdient, maar ook omdat mensengezonder worden, fijn kunnen wonen, kansen hebben om zich te ontwikkelen, de lucht schoon is en er genoeg groen in de omgeving is. Economische groei is een middel en niet het doel. Op veel van de genoemde aspecten van brede welvaart scoort Regio Zwolle gunstig, met name op het vlak van sociaal en duurzaamheid. Tegelijk biedt de bril van brede welvaart een afwegingskader voor de onvermijdelijke keuzes die gemaakt moeten worden: niet alles kan, en zeker niet alles tegelijkertijd. Gegeven de huidige schaarste op allerlei gebieden is het zaak kritisch te kijken naar de waarde die bedrijven en sectoren toevoegen. Dit betekent in belangrijke mate kiezen voor technologie en innovatie. Dit stelt Regio Zwolle in staat om slimmer, efficiënter en duurzamer te produceren. “Bovendien zal de personeelskrapte in belangrijke mate bepalend zijn voor de aanpak van de grote transitieopgaven. Onder andere rondom energie, digitalisering en circulariteit. Daar zijn voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten hard nodig”, stelt Friso de Vor.
Download hier de Regio Zwolle Monitor 2024
%20-%20JHF%20II%20%2086.jpg)