Binnen het regeringsbeleid is er veel aandacht voor samenwerking met regio’s. ‘De overheid wil beter naar inwoners luisteren: dat gebeurt bij uitstek in de regio’s’, aldus Natalie Burgers, programmadirecteur voor de Regio Deals, bij Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO). Over Regio Zwolle heeft ze niets dan lof. ‘De onderlinge samenwerking over provinciegrenzen heen is uniek in Nederland.’
Natalie Burgers is sinds februari 2022 programmadirecteur voor de Regio Deals namens het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) en in die hoedanigheid verantwoordelijk voor zowel de lopende als de nieuwe tranches van 30 Regio Deals. Eerder viel de verantwoordelijkheid voor de Regio Deals onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, maar het huidige kabinet heeft het programma doorgeschoven naar VRO.
‘Vanuit het kabinet Rutte IV zit er 900 miljoen euro in de pot om in 3 tranches – opengesteld in 2022, 2023 en 2024 – de leefbaarheid in de regio’s te vergroten’, aldus Burgers. ‘Met de toegekende bedragen willen we per regio werken aan wat de drie doelen van de Regio Deals zijn: het verbeteren van leven, wonen en werken van inwoners en ondernemers, het verbeteren van de samenwerking tussen regio en Rijk en het verbeteren van de samenwerking ín de regio, tussen overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen. Een Regio Deal leidt vaak tot versnélling van samenwerking en dat is precies de bedoeling. De pot is zeer populair, maar de aanvragen verschillen sterk. Iedere regio mag een bedrag tussen de 5 en 40 miljoen euro aanvragen. Soms ligt er een heel specifiek plan van een bepaalde gemeente aan een aanvraag ten grondslag; soms is het juist een omvangrijke vraag.
In Regio Zwolle zien we een samenwerking tussen 4 provincies, 4 waterschappen, 22 gemeentes, ondernemersverenigingen en onderwijsorganisaties. Dat is uniek in Nederland en vraagt om een integrale aanpak over meerdere sporen en programmalijnen.’
UIT DE REGIO
Burgers is geboren in Brabant, opgegroeid in Nijmegen en nu woonachtig in Utrecht. ‘Het idee dat het Rijk bestaat uit en bestuurd wordt door mensen die uitsluitend in Den Haag wonen en werken, is echt onjuist’, lacht zij. ‘Veel ambtenaren en ook ministers wonen door het hele land en kennen dus persoonlijk de uitdagingen die in regio’s leven. Zij weten dat voorzieningen in sommige regio’s sterk verschralen en dat dat aandacht behoeft. Via de Regio Deals willen wij de dialoog tussen het Rijk en de regio’s vergroten. Zodra er een convenant is gesloten tussen het Rijk en de regio ontmoeten we elkaar formeel gezien tweemaal per jaar; contact tussen de dealmaker en de regio vindt in de praktijk vaker plaats. Trouwens, mocht er iets zijn, dan kan de regio via de dealmaker altijd direct aan de bel trekken. Tijdens het formele contact praten we over hoe het gaat in de regio, en dat raakt uiteraard ook aan andere thema’s dan alleen de Regio Deal zelf. Dit vergroot de onderlinge betrokkenheid.’
Bij Regio Zwolle heeft Burgers een positief beeld: zowel qua ligging en uitstraling als qua organisatie. ‘Ik zie een regio met Zwolle als grote centrumgemeente en een aantal dorpen daar omheen. Deels platteland, maar ook veel bedrijvigheid. Ik zie er hardwerkende mensen en ondernemende bedrijven. Rust en dynamiek wisselen elkaar af. Een typisch Nederlandse regio. En ik ben er vanuit Utrecht net zo snel als in Den Haag!’
TWEE REGIO DEALS
Burgers is onder de indruk van de samenwerking binnen Regio Zwolle: ‘Vaak zien we dat samenwerking rondom een Regio Deal ophoudt bij de provinciegrenzen. Het is bijzonder te noemen dat binnen Regio Zwolle vier provincies de handen ineen hebben geslagen. De regio heeft tot tweemaal toe een goede aanvraag ingediend om aanspraak te maken op een Regio Deal. Het verhaal klopt, de uitdagingen van de regio zijn scherp geformuleerd en er is een brede aanpak in beeld gebracht. Dan kunnen wij bijna geen nee zeggen! Vanuit de 3e tranche heeft Regio Zwolle 22,5 miljoen ontvangen; in de 5e tranche gaat het om 30 miljoen. Een mooi resultaat.’
‘Regio Zwolle sluit met zijn wensen en beleid goed aan op de thema’s die spelen binnen het Rijk. Ik denk bijvoorbeeld aan het NOVEX-programma, waarin alle overheden samenwerken aan een plan voor de inrichting van Nederland’, zegt Burgers. ‘Binnen de Regio Deal heeft Regio Zwolle daar goed op geanticipeerd en voorstellen aangepast, zodat deze beter aansluiten bij de keuzes die er bijvoorbeeld zijn gemaakt rond de woningbouwopgaven. Zo zijn we als Rijk en regio echt sámen aan de slag.’
LEERMOMENTEN
Het verkrijgen van een Regio Deal brengt een bepaalde verantwoordelijkheid met zich mee. In de eerste plaats moet de regio het toegekende bedrag zelf verdubbelen. ‘Tijdens de eerste tranches gold nog het principe ‘een piek voor een piek’’, vertelt Burgers. ‘Het toegekende bedrag vanuit de Regio Deal moest door de regio zelf in klinkende munt worden verdubbeld. Tegenwoordig mag een regio het toegekende bedrag ook in natura verdubbelen. Zo kunnen meer regio’s aan het programma deelnemen.’
Ten tweede gaat de regio een partnerschap aan met het Rijk. ‘Er moet bijvoorbeeld dus wel een verantwoord financieel regime achter de samenwerking zitten. Tegelijkertijd juichen wij een organische samenwerking zoals binnen Regio Zwolle van harte toe. Zij werken vooral met programmalijnen, waardoor er veel flexibiliteit blijft. Er wordt ingezet op drie met elkaar verbonden programmalijnen: toekomstbepalende bedrijven, die innovatief ondernemen en blijvend investeren in hun medewerkers; vitale kernen en gezonde buurten, waarin het goed wonen en leven is; en een klimaatadaptieve regio. Inwoners en ondernemers uit de regio staan centraal in deze aanpak. Dat juichen wij vanuit het Rijk van harte toe.’
‘Inwoners en ondernemers uit de regio staan centraal in deze aanpak. Dat juichen wij vanuit het Rijk van harte toe.’
Naast de waardering voor de organische organisatie noemt Burgers ook nog andere leerpunten, die het Rijk aan de samenwerking met Regio Zwolle ontleent. ‘In Regio Zwolle wordt veel tijd en aandacht geschonken aan de samenwerking tussen grotere en kleinere gemeentes en betrokken partijen. Er leeft sterk het gevoel: we doen het met z’n allen. Er is veel betrokkenheid opgebouwd bij alle aangesloten partijen en het beleid draait om insluiten, niet om uitsluiten. Dat is beslist bewonderenswaardig en een voorbeeld voor anderen.’
ARIE SLOB
Een van de aanjagers van het creëren van die onderlinge betrokkenheid is volgens Burgers voormalig minister Arie Slob geweest: een van de eerste personen die haar te binnen schiet wanneer het over Regio Zwolle gaat. ‘Arie heb ik goed leren kennen rondom Regio Zwolle. Hij heeft alle stakeholders goed betrokken en veel geïnvesteerd in de diverse gemeenten. Ook Peter Snijders, de huidige burgemeester van gemeente Zwolle en voorzitter van Regio Zwolle, zorgt door zijn positieve instelling en persoonlijkheid voor een brede tafel, waaraan iedereen gehoord en gezien wordt. Binnen Regio Zwolle mag iedereen zijn zegje doen. En dat alle partijen de burgemeester van Zwolle het voorzitterschap en de ruimte gunnen, zegt veel over de onderlinge samenwerking. Het draait hier duidelijk niet om persoonlijke ambities of carrières.’
Burgers noemt daarnaast nog Eddy van Hijum, momenteel namens Nieuw Sociaal Contract (NSC) minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. ‘Eerder was hij als gedeputeerde in de provincie Overijssel nauw bij Regio Deals betrokken.’
BEREIKBAARHEID
Thema’s die vanuit de Regio Deal worden opgepakt, zijn soms groots en veelomvattend. Soms zijn ze ook klein en heel concreet. Burgers is bijvoorbeeld gecharmeerd van het project rondom de elektrische deelfietsen in Regio Zwolle. ‘Het plan om scholen, bedrijventerreinen en natuurgebieden door de inzet van elektrische deelfietsen bereikbaar en toegankelijk te houden, is eenvoudig maar heel verfrissend. Het geeft een nieuwe blik op bereikbaarheid in een tijd waarin we toe moeten werken naar andere manieren van vervoer. We hoorden dat bedrijven door deze maatregel ineens wél stagiairs hadden. En dat sluit aan bij belangrijke thema’s in Regio Zwolle: hoe houd je jongeren in de regio? En hoe zorg je ervoor dat mkb-bedrijven voldoende werknemers behouden? Zo’n ogenschijnlijk simpel plan als de inzet van elektrische deelfietsen kan dan zomaar een eyeopener zijn voor andere regio’s of het Rijk.’
